Ks. R. Szpakowski: Rozdział II - Reorganizacja Zgromadzenia

Rozdział II
REORGANIZACJA ZGROMADZENIA

§ 1. Wizytacja kanoniczna Zgromadzenia przez kard. Augusta Hlonda

Śmierć Założyciela w dniu 9 XII 1928 r. tragicznie wpłynęła na dalsze losy młodego Zgromadzenia. Zabrakło bowiem tego, który nie tylko trzymał wszystko w swoich rękach, ale duchowo jednoczył i scalał swoich współbraci wokół wspólnej idei. Młode Zgromadzenie zaczęło chylić się ku upadkowi. Wśród braci wkradło się rozluźnienie w karności zakonnej, zapanował jakby bezwład. Na temat Zgromadzenia zaczęły krążyć niezbyt pochlebne opinie. To skłoniło ordynariusza gnieźnieńskiego i poznańskiego kard. A. Hlonda do przeprowadzenia wizytacji kanonicznej Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego.

Kardynał A. Hlond przeprowadził wizytację kanoniczną składającą się z dwóch części. Trudno jest dokładnie określić datę jej rozpoczęcia, ponieważ po zgonie br. S. Kubiaka nie prowadzono zapisków, nie prowadzono kroniki, akta również są niekompletne, a starsi bracia nie przypominają sobie bliżej wydarzeń z tego czasu. Opierając się jednak o istniejące akta, należy wnioskować, że pierwsza część wizytacji odbyła się przed 23 IX 1929 r., bowiem w tym dniu zostały wydane przez kard. A. Hlonda dekrety powizytacyjne. Druga zaś część wizytacji miała miejsce 12 XII 1930 r. Celem jej było skontrolowanie jak zostały wprowadzone w życie Zgromadzenia polecenia wydane we wrześniu poprzedniego roku oraz jak postępował rozwój Zgromadzenia. Dopiero po tej wizytacji kard. A. Hlond wydał dekret zatwierdzający Zgromadzenie. Tak więc omawiana wizytacja trwała ponad rok.

Część pierwsza przeprowadzona w 1929 r. objęła swoim zakresem dom generalny Zgromadzenia w Puszczykowie oraz dom w Poznaniu na Ostrowiu Tumskim. Wizytacja obejmowała całe życie Zgromadzenia. Dotyczyła formacji, która w początkach istnienia Zgromadzenia miała niekiedy charakter improwizacji, a także zachowywania Konstytucji, prowadzonych dzieł oraz administracji dóbr materialnych. Po gruntownym przebadaniu wszystkich spraw, prymas A. Hlond wydął dnia 23 IX 1929 r. szereg dekretów dotyczących praktycznych spraw Zgromadzenia, jak np.: przeniesienia nowicjatu z Poznania do Puszczykowa, sprawy kwesty, prowadzenia domu starców w Puszczykowie, zwolnienia ze Zgromadzenia br. Ignacego Włodarczaka, zmiany stroju zakonnego, uwypuklenia celu szczególnego Zgromadzenia, prowadzenia ksiąg rachunkowych, nominacji przełożonego naczelnego. Kardynał A. Hlond polecił także opracowanie nowych Konstytucji.

Po przeprowadzonej pierwszej części wizytacji prymas wezwał 24 IX 1929 roku brata przełożonego Zgromadzenia wraz z radą generalną, braćmi przełożonymi poszczególnych domów i bratem mistrzem nowicjuszy, aby poinformować ich o dekretach wydanych dnia poprzedniego.
Druga część wizytacji kanonicznej i jej zakończenie miało miejsce 12 XII 1930 r. W tym dniu przybył do Puszczykowa kard. A. Hlond wraz ze swoim kapelanem ks. Nikodemem Mędlewskim, ks. Chryzostomem Małysiakiem, salwatorianinem, ojcem duchownym Zgromadzenia oraz ks. Henrykiem Hoppe, ówczesnym proboszczem parafii w Puszczykowie . Po zakończeniu wizytacji kard. A. Hlond wydał dekret zatwierdzający Zgromadzenie. Wizytacja kanoniczna kard. A. Hlonda na trwałe zapisała się w historii Zgromadzenia. Była to “w całym tego słowa znaczeniu, gruntowna reforma Zgromadzenia”.

Zgromadzenie doceniło wkład kard. A. Hlonda w unormowanie i rozwój jego. Za jego życia Zgromadzenie okazywało głębokie do niego przywiązanie, wdzięczność i miłość. Obecnie także bardzo często podkreślana jest w Zgromadzeniu rola jaką w jego życiu odegrał prymas A. Hlond. Uważany jest za prawnego Założyciela Zgromadzenia, wobec którego żywi ono wdzięczność, głęboką część i widzi w nim “swojego duchowego Ojca i Opiekuna” .

§ 2. Dekrety powizytacyjne kard. Augusta Hlonda
Od powstania Zgromadzenia szczegółowym jego celem było posługiwanie braci w kościołach w charakterze zakrystianów i organistów a dopiero na drugim miejscu pielęgnowanie chorych. Jednak z biegiem czasu opieka nad chorymi wysunęła się na pierwszy plan. Taki stan rzeczy stwierdził także w czasie wizytacji kard. A. Hlond. Wizytacja wykazała, że pielęgnowanie chorych i starców posiadało priorytet nad pierwszym celem, dla którego Zgromadzenie zostało utworzone. Dlatego też kardynał wydał dekret, w którym uwypuklił cel szczegółowy jaki powinno realizować Zgromadzenie. Tym celem jest pomoc duchowieństwu w roli zakrystianów, organistów i personelu kancelaryjnego, a także na życzenie władzy duchownej kolportaż książek religijnych i prasy katolickiej. Wyjątkowo tylko pielęgnowanie chorych i starców. To swoje rozporządzenie kard. A. Hlond uzasadnił tym, iż chorymi i starcami zajmują się Bracia Miłosierdzia (Bonifratrzy) oraz zgromadzenia żeńskie, natomiast Kościołowi w Polsce brakowało braci zakrystianów, organistów i pomocy w kancelariach parafialnych.
Postanowienie tego dekretu zostało także umieszczone w późniejszych Konstytucjach Zgromadzenia.

Dla należytego rozwoju Zgromadzenia i realizacji jego celu konieczny był odpowiedni przełożony, który byłby wytrawnym znawcą życia zakonnego, który by ogarniał swą myślą i troską całokształt spraw Zgromadzenia i który braciom okazywałby ojcowskie serce. Przeprowadzona wizytacja kanoniczna wykazała, że Zgromadzeniu brakuje takiego przełożonego, a bracia w trosce o dobro Zgromadzenia i jego przyszłość wysuwali postulaty do kard. A. Hlonda, by zatroszczył się o takiego przełożonego. Zatem prymas A. Hlond pragnął zamianować na to stanowisko osobę odpowiednią. Upatrzył sobie koadiutora salezjańskiego Józefa Czadernę, wychowanka domu salezjańskiego w Przemyślu, którego znał jeszcze ze wspólnej pracy w Wiedniu (1909-1922). Dlatego też zwrócił się w tej sprawie do generała salezjanów, ks. Filipa Rinaldiego, aby przydzielił do jego dyspozycji na trzy lata koadiutora J. Czadernę. Decyzję swoją umotywował “koniecznością kierownictwa nowym Zgromadzeniem przez osobę roztropną, doświadczoną i kompetentną” . Po otrzymaniu zgody prymas mianował oficjalnie w dniu 23 IX 1929 r. Józefa Czadernę przełożonym Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego na trzy lata, powierzając mu wszystkie sprawy Zgromadzenia, a przede wszystkim formację członków i ich wdrożenie do właściwych Zgromadzeniu zadań. Jednocześnie wezwał wszystkich braci wraz z nowicjuszami, aby w duchu zakonnego posłuszeństwa i z uległością poddali się kierownictwu nowego przełożonego. Józef Czaderna z całym oddaniem, gotowością i odpowiedzialnością chciał wywiązać się z powierzonych jemu zadań, aby nie zawieść zaufania kard. A. Hlonda. Jednak wskutek choroby musiał z nakazu lekarza opuścić po trzech miesiącach Puszczykowo i zrezygnować z przełożeństwa. Wówczas prymas A. Hlond skierował się z prośbą do abpa A. Sapiehy, by jako ordynariusz domu macierzystego Braci Albertynów w Krakowie “wypożyczył” mu na trzy lata byłego mistrza nowicjuszów tegoż Zgromadzenia, a obecnego przełożonego domu we Lwowie, Br. Augustyna Wacławika, którego poznał jako kleryka salezjańskiego. Prośbę swoją uzasadniał tym, iż chodzi mu o rozwój nowego Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego, któremu brakuje odpowiedniego przełożonego, pod kierunkiem którego bracia pogłębialiby życie zakonne i przysposabialiby się do czekających ich zadań. Nie znajdujemy jednak na tę propozycję żadnej odpowiedzi. w takiej sytuacji prymas był zmuszony z grona braci ustanowić przełożonego naczelnego. Został nim br. Marian Graczyk.

Rozwój Zgromadzenia, realizacja jego posłannictwa zależy od wewnętrznego urobienia członków. Dlatego też kard. A. Hlond w czasie wizytacji szczególną uwagę zwrócił na odpowiednią formację zwłaszcza członków wstępujących. Stwierdził on, że nowicjat w Zgromadzeniu nie odpowiadał wymogom prawa kościelnego. Znajdował się on w domu w Poznaniu na Ostrowiu Tumskim, gdzie nie miał przepisanej prawem separacji od reszty domu. Dlatego też wydał dekret, w którym zarządził, że z dniem 1 X 1929 r. nowicjat został przeniesiony do domu macierzystego do Puszczykowa. Nowicjat będzie zajmował odseparowaną część zabudowania, a nowicjusze mogą spotykać się z braćmi tylko w kaplicy i refektarzu . Wizytacja wykazała także, że do Zgromadzenia przyjmowano kandydatów nie spełniających warunków przepisanych prawem kanonicznym i Konstytucjami. Dlatego też kard. A. Hlond w dekrecie o zmianie miejsca nowicjatu przypomniał także, aby do Zgromadzenia przyjmowano kandydatów ściśle według wymogów Konstytucji.

W związku z przeprowadzoną reorganizacją Zgromadzenia prymas zwrócił uwagę także na strój zakonny jaki nosili bracia. W czasie wizytacji kard. A. Hlond stwierdził, że wbrew przepisom Stolicy Świętej, które nie pozwalają nowym zgromadzeniom noszenia stroju przyjętego przez inne już zakony, Bracia Serca Jezusowego mieli habit i szkaplerz zapożyczony od Braci Miłosierdzia, natomiast kołnierzyk był wzorowany na stroju OO. Redemptorystów. Przeciw takiemu strojowi braci wznosiły protest do kard. A. Hlonda inne zgromadzenia. Dlatego też prymas wydał dekret zmieniający z dniem 1 I 1930 roku artykuł 5 Konstytucji mówiący o stroju braci. Zarządził, aby postulanci nosili zwykłe ubranie cywilne, nowicjusze czarny habit przepasany pasem skórzanym, zaś profesi czarny habit przepisany zielonym pasem.

Kolejne dekrety wydane przez kard. A. Hlonda po pierwszej części wizytacji dotyczyły spraw gospodarczych. Sprawą budzącą wiele kontrowersji było chodzenie braci po kweście. Od samych początków istnienia Zgromadzenia dość często któryś z braci wyruszał na kwestę po całej archidiecezji poznańskiej i gnieźnieńskiej. Po kweście chodził także sam brat Założyciel Stanisław Kubiak. Z biegiem czasu bracia coraz częściej wyruszali na kwestę. Zdarzały się nawet nieporozumienia braci z ludźmi, które przynosiły ujmę Zgromadzeniu i Kościołowi. Taką sytuację potwierdziła także wizytacja kanoniczna. Prymas stwierdził, że wbrew prawu, w Zgromadzeniu utarł się zwyczaj, iż kilku braci regularnie chodzi po kweście nawet poza granicami archidiecezji poznańskiej i gnieźnieńskiej. Wizytacja wykazała, że wysyłano na kwestę braci nieodpowiednich, nawet nieprofesów, którzy swym zachowaniem szkodzili Kościołowi. Dlatego też kard. A. Hlond wydał rozporządzenie, że od dnia 1 I 1930 r. Zgromadzenie będzie wysyłało kwestarzy tylko w wyjątkowych wypadkach i to za jego osobistym pozwoleniem. Postanowienie to motywował tym, że każdy dom powinien finansowo sam sobie wystarczać i powinien także wspomagać dom generalny, w którym należy dobrze wykorzystać zagospodarowanie ogrodów i pola.

Wizytacja kanoniczna wykazała również, że prowadzony przez braci w Puszczykowie dom starców pod wieloma względami nie odpowiadał swemu zadaniu. Brakowało w nim podstawowych urządzeń sanitarnych i higienicznych. Robił wrażenie niesympatyczne. To wszystko świadczyło, że bracia nie byli przygotowani do takiego zajęcia. Dlatego też kard. A. Hlond zarządził, iż dom starców jest włączony razem do domu zakonnego w Puszczykowie i jest pod opieką przełożonego tego domu. Przełożony domu powinien zatroszczyć się o fachową i troskliwą opiekę oraz o zachowanie w nim wzorowego porządku.

Wśród spraw gospodarczych, wśród których kard. A. Hlond zauważył nieporządki podczas wizytacji znalazła się także kwestia prowadzenia ksiąg rachunkowych poszczególnych domów i rady generalnej. Prymas stwierdził, że w tych księgach znajdowało się wiele niejasności. Dlatego też zarządził, aby brat przełożony naczelny ustalił wraz z nim typy nowych ksiąg rachunkowych, które będą obowiązywały w całym Zgromadzeniu.

Głównym i podstawowym aktem ustawodawczym prymasa Polski kard. A. Hlonda był dekret wydany już po całkowitym zakończeniu wizytacji kanonicznej w dniu 24 I 1931 r. zatwierdzający Zgromadzenie Braci Serca Jezusowego oraz określający jego zadania. Na mocy tego dekretu, Zgromadzenie mogło korzystać z wszystkich uprawnień przyznanych zgromadzeniom zakonnym przez prawo kościelne i konkordat .

Po dokonaniu reorganizacji Zgromadzenia prymas zatroszczył się, aby miało ono troskliwą i należytą opiekę duchową. Dlatego też 26 I 1931 r. mianował kierownika duchowego dla braci tytułując go komisarzem. W dokumencie mianującym komisarza napisał: “ze względu na to, że Zgromadzenie Braci Serca Jezusowego potrzebuje w swych początkach troskliwej opieki dla ugruntowania się w zdrowym duchu zakonnym, mianują ks. Ch. Małysiaka ze Zgromadzenia Salwatorianów komisarzem Zgromadzenia Braci zalecając mu sprawy załączone z ich wewnętrznym życiem”. Następnym komisarzem został mianowany 11 III 1934 r. ks. A. Baraniak, osobisty sekretarz kard. A. Hlonda, który od 1935 r. został mianowany także kuratorem Zgromadzenia. Ksiądz A. Baraniak, późniejszy arcybiskup poznański, prawie od samych początków istnienia Zgromadzenia był z nim związany. Podkreślił to w swoim przemówieniu na uroczystościach jubileuszowych w Puszczykowie z okazji 50-lecia istnienia Zgromadzenia w dniu 18 VIII 1973 r. Wspomniał, iż podczas pobytu w Rzymie w latach 1927-1933 kard. A. Hlond rozmawiał z nim na temat braci. Kiedy przybył do Poznania, kard. A. Hlond jemu zlecił opiekę nad Zgromadzeniem . Ksiądz A. Baraniak jako opiekun i kurator Braci Serca Jezusowego, a później jako ordynariusz poznański realizował wytyczne prymasa A. Hlonda, przyczyniając się w ten sposób do rozwoju Zgromadzenia.

Od momentu wizytacji kanonicznej w domu w Puszczykowie zamieszkali na stałe kapelani, którym była powierzona troska o życie liturgiczne i sakramentalne w domu generalnym Zgromadzenia. Pierwszym kapelanem w Puszczykowie został ks. Wawrzyniec Grabowski (1930-30 XI 1933) . Następni kapelani to: ks. Władysław Zaremba (30 XI – 1 VII 1938), ks. Antoni Skórnicki (1 VII 1938 – do wojny), ks. Władysław Karasiewicz (1 VI 1947 – 1 VII 1960), ks. Józef Nowak (1 VII 1960 – 1 XI 1964), ks. Wacław Nowaczyk, salezjanin, który objął to stanowisko 1 XI 1964 r. i sprawuje do tej pory . Kapelana wybiera i mianuje każdorazowo ordynariusz domu generalnego, arcybiskup poznański.
Tak więc wizytacja kanoniczna dokonała odrodzenia młodego jeszcze Zgromadzenia chylącego się jednak ku upadkowi. Zostało uregulowane zarówno życie duchowe jego członków, jak również jego podstawy prawne.

§ 3. Nowe Konstytucje

Jednym z zarządzeń wydanych przez kard. A. Hlonda po przeprowadzeniu wizytacji kanonicznej Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego było polecenie opracowania nowych Konstytucji . W pracę redakcyjną nowych Konstytucji zaangażował się sam prymas. Zdradzały one swym stylem i układem treści bardzo podobnym do Ustaw Salezjańskich ingerencję kard. A. Hlonda, który był salezjaninem. Otrzymały one taki sam tytuł jak salezjańskie, a mianowicie “Ustawy”, chociaż zawierały przede wszystkim podstawowe prawo Zgromadzenia mające swój odpowiednik w terminie “Konstytucje”. Konstytucje te zostały zatwierdzone dnia 2 III 1937 r. przez kard. A. Hlonda.

Składały się one z pięciu części i 217 paragrafów . Poprzednie Konstytucje zatwierdzone w 1925 r. zawierały cztery części i 288 paragrafów. Pierwsza część mówiła o celu i organizacji Zgromadzenia, druga - o przyjmowaniu do Zgromadzenia, trzecia - o życiu wewnętrznym Zgromadzenia, czwarta - o opuszczeniu Zgromadzenia i zwolnieniu z niego, piąta - zawierała postanowienia przejściowe. Dodany był także obrzęd obłóczyn i profesji zakonnej. W porównaniu z Konstytucjami z 1925 r., nowe Konstytucje chociaż zawierały mniej paragrafów, to jednak bardziej wyrażały cel, zadania Zgromadzenia oraz jego strukturę i normowały życie zakonne we wszystkich szczegółach. Kilka paragrafów poprzednich Konstytucji zostało pominiętych, inne zostały połączone. Przez to nowe Konstytucje stały się “przejrzyste” i czytelne, a tym samym bardziej zrozumiałe. Wyrażały także lepiej niż poprzednie duchowość Zgromadzenia oraz jego życie wspólnotowe.

Najobszerniejszym była pierwsza część Konstytucji. Określała ona charakter, naturę, cel, zadania oraz strukturę wewnętrzną Zgromadzenia. Na samym wstępie w rozdziale pierwszym uwypuklono cel dla jakiego zostało powołane Zgromadzenie. Jaśniej niż w poprzednich Konstytucjach sprecyzowany został główny cel Zgromadzenia, którym powinno być przede wszystkim uświęcenie członków Zgromadzenia. Natomiast celem szczegółowym, który został określony w dekrecie powizytacyjnym kard. A. Hlonda, ma być posługa braci w kościele jako organistów i kościelnych oraz jako sił biurowych w kancelariach parafialnych. Na życzenie księdza proboszcza mogą spełniać inne prace w kościele, na plebanii czy w parafii, a także mogą zająć się młodzieżą męską i kolportażem pism katolickich. Mogą także pracować w pałacach biskupich, w biurach kurialnych i w seminariach duchownych a nawet w domach misyjnych. W rozdziale tym, oprócz nowego ujęcia celu szczegółowego, został dodany jeszcze jeden nowy artykuł, który mówił o postawie braci. Powinna ich cechować gorliwość, duch poświęcenia, prostota w modlitwie, w pracy, w stosunkach międzyludzkich oraz w całym życiu.

Rozdział drugi tej części Konstytucji uwypuklił bardzo wyraźnie charakter Zgromadzenia. Zostało wyakcentowane, iż Zgromadzenie składa się tylko z braci zakonnych, którzy mają prowadzić życie wspólne. Stąd też został dodany nowy paragraf mówiący o życiu wspólnotowym braci i stanowiący, iż na placówkę nie może iść mniej niż 2 braci.

Następny rozdział określał stosunek braci do władz kościelnych. Tak jak wszystkie Zgromadzenia zakonne podlegają papieżowi, jako najwyższemu przełożonemu, tak też Zgromadzenie Braci Serca Jezusowego podlega przede wszystkim Ojcu św., którego bracia powinni słuchać na mocy ślubu posłuszeństwa. Ponieważ Zgromadzenie jest tylko diecezjalne, podlega zatem jurysdykcji ordynariuszów według prawa kościelnego.

W Konstytucjach tych został zmieniony całkowicie rozdział mówiący o stroju zakonnym braci. Według starych Konstytucji z 1925 roku, zarówno postulanci, nowicjusze jak i profesi nosili czarny habit przepasany pasem skórzanym z białym kołnierzem. Nowicjusze mieli jeszcze zaczepiony przy pasie różaniec, zaś profesi nosili szkaplerz. Natomiast nowe Konstytucje w myśl dekretu powizytacyjnego postanawiały, że postulanci będą nosić ubranie cywilne, zaś nowicjusze i profesi czarny habit, u nowicjuszy przepasany pasem skórzanym, u profesów - pasem zielonym. Będą nosić także biały kołnierzyk i krzyżyk na czarnym sznurku schowany pod habitem .

Dalsze rozdziały i paragrafy tej części Konstytucji odnosiły się do struktury wewnętrznej Zgromadzenia. Nie została ona zmieniona przez kard. A. Hlonda, natomiast zostały na nowo zredagowane i ściśle określone zadania poszczególnych szczebli tej struktury. Najpierw omówiona była Kapituła Generalna, której przysługuje najwyższa władza w Zgromadzeniu. Została zatem omówiona władza Kapituły Generalnej i sprawy zastrzeżone tylko jej. Następnie był podany skład Kapituły Generalnej oraz sposób jej zwoływania. Zazwyczaj powinna być zwoływana co 6 lat. Kapitułę Generalną nadzwyczajną można było zwołać tylko w razie opróżnienia urzędu przełożonego naczelnego lub na zarządzenie ordynariusza domu generalnego. Określony został także sposób jej zwoływania, którym ma być okólnik przełożonego naczelnego wydany do wszystkich domów Zgromadzenia. Dalsze paragrafy traktujące o Kapitule Generalnej omawiały szczegółowo sposób przeprowadzenia wyborów zarówno przełożonego naczelnego, którym powinien przewodniczyć ordynariusz miejsca lub jego zastępca, jak i wyborów skrutatorów i sekretarza Kapituły.

Po omówieniu spraw związanych z Kapitułą, Konstytucje w następnym rozdziale normowały wybór i władzę przełożonego naczelnego. Postawiły ten sam wymóg względem osoby przełożonego naczelnego, co poprzednie Konstytucje z 1925 r., a mianowicie, że może nim zostać profes o ślubach wieczystych, który jest już w Zgromadzeniu przynajmniej dziesięć lat i ukończył czterdzieści lat życia. Wprowadziły natomiast modyfikację długości czasu na jaki zostaje wybierany przez Kapitułę Generalną. Według Konstytucji z 1925 r. był on wybierany na okres 12 lat i mógł być ponownie wybranym. Konstytucje nadane przez kard. A. Hlonda postanowiły, że może być wybrany na okres 6 lat, a po upływie tego czasu może być ponownie potwierdzony na kolejną kadencję. Przełożonemu naczelnemu przysługuje władza zwierzchnia nad domami i braćmi Zgromadzenia.

Do rządzenia Zgromadzeniem przełożony naczelny ma dodaną radę generalną złożoną z czterech braci. Według rozporządzeń Konstytucji radcy wybierani byli przez Kapitułę Generalną na czas urzędowania przełożonego naczelnego. Pierwszy z nich spełniał urząd zastępcy przełożonego naczelnego. Miał to być współbrat o ślubach wieczystych, który ukończył 30 lat życia. Według poprzednich Konstytucji z 1925 r. miał on tytuł asystenta i powinien w chwili wyboru mieć ukończone 39 lat życia. W dalszych paragrafach były omówione w szczegółach zadania rady generalnej jako gremium oraz zadania poszczególnych jej członków. W sposób szczególny wyakcentowano funkcję sekretarza generalnego, do którego należało prowadzenie wszystkich ksiąg przełożonego naczelnego, spisywanie protokółów posiedzeń rady generalnej oraz troska o archiwum Zgromadzenia, a także funkcję ekonoma generalnego, który zarządzał majątkiem Zgromadzenia pod kierunkiem przełożonego naczelnego.
W kolejnym rozdziale tej części Konstytucji zawarte były normy odnośnie do otwierania i zamykania domów i placówek Zgromadzenia. Zgodnie z paragrafem 5, mówiącym o życiu wspólnym braci, nie wolno było otwierać domu bez pewności, że przynajmniej dwaj bracia nie będą do niego przeznaczeni.

Nowe domy Zgromadzenia mógł otwierać tylko przełożony naczelny za zgodą swej rady i pozwoleniem ordynariusza domu generalnego i domu otwieranego . Według Konstytucji z 1947 r. domem zarządzał przełożony domowy, mianowany przez przełożonego naczelnego na trzy lata. Mógł on być powtórnie mianowany na następne trzy lata, ale nie po raz trzeci . Poprzednie Konstytucje natomiast nadawały przełożonym domu tytuł brata starszego, który mógł sprawować swój urząd przez trzy kolejne kadencje. W zarządzaniu większym domem według Konstytucji zatwierdzonych przez kard. A. Hlonda, przełożonego miała wspomagać rada domowa złożona z dwóch braci, która powinna zbierać się raz w miesiącu na obrady . Część pierwsza Konstytucji kończyła się rozdziałem mówiącym o mistrzu nowicjuszy, którego mianował przełożony naczelny za zgodą swojej rady. Powinien to być brat, który ukończył 35 lat życia i ma już 10 lat profesji zakonnej.

W drugiej części Konstytucji zatytułowanej „o przyjmowaniu do Zgromadzenia”, podane były normy odnoszące się do dwóch pierwszych okresów formacji: postulatu i nowicjatu oraz przepisy dotyczące składania profesji zakonnej. Paragrafy odnoszące się do postulatu mówiły bardzo wyraźnie w jaki sposób ma on być prowadzony i jaki jest jego cel.

Wizytacja kanoniczna przeprowadzona przez kard. A. Hlonda wykazała, że przyjmowano do Zgromadzenia osoby nieodpowiednie, dlatego w pierwszym artykule o nowicjacie zostały zawarte przepisy określające kogo przyjmuje się nieważnie do nowicjatu, kogo ważnie ale w sposób niedozwolony, oraz kto może udzielić dyspensy od przeszkód. Następnie były wymienione dokumenty jakie powinien przedstawić kandydat zgłaszający się do nowicjatu. Decyzja o przyjęciu kandydata należała według Konstytucji do przełożonego naczelnego oraz jego rady. W następnych artykułach i paragrafach dotyczących nowicjatu omówione były takie sprawy jak: miejsce i trwanie nowicjatu, wychowanie nowicjuszy, spowiednicy nowicjatu oraz przywileje i obowiązki nowicjuszów.

W ostatnich artykułach drugiej części Konstytucji była mowa o profesji zakonnej. Prawo dopuszczania i odbierania profesji zakonnej od braci przysługiwało przełożonemu naczelnemu lub jego zastępcy po otrzymaniu zgody rady generalnej . Następnie podane były warunki wymagane do złożenia ważnie profesji, szczegółowo omówiono sposób jej składania oraz podano ceremoniał łącznie z formułą profesji. Według norm Konstytucji z 1925 r. bracia składali profesję na trzy lata, a następnie wieczystą. Konstytucje z 1937 r. zmieniły etapy składania profesji. Według tych Konstytucji bracia składali najpierw śluby roczne przez okres trzech lat, następnie profesję trzechletnią i dopiero po jej upływie wieczystą. Został zatem wydłużony okres profesji czasowej.

Część trzecia Konstytucji obejmująca swoją treścią życie wewnętrzne Zgromadzenia skupiła uwagę zasadniczo na szczegółowym omówieniu ślubów zakonnych: ubóstwa, czystości i posłuszeństwa oraz zawierała paragrafy dotyczące zachowania Konstytucji, praktyk pobożnych, sufragii czyli modlitw za zmarłych braci i o patronach Zgromadzenia.

Rozdział omawiający śluby zakonne składane przez braci został podzielony na trzy artykuły. Artykuł pierwszy dotyczył w całości ślubu ubóstwa. Artykuł drugi składał się z dwóch części: część pierwsza omawiała ślub czystości natomiast część druga wyszczególniała środki do zachowania czystości. Podobny układ miał artykuł trzeci omawiający ślub posłuszeństwa, w jednej części były paragrafy odnoszące się do ślubu posłuszeństwa zaś druga część omawiała cnotę posłuszeństwa.

Konstytucje w artykułach omawiających praktyki pobożne nie wymieniały szczególnych praktyk, ale zwracały uwagę braciom na właściwe wykonywanie swoich obowiązków. Cel, jaki wytknęło sobie Zgromadzenie nie pozwalał na odbywanie licznych wspólnych praktyk, dlatego bracia powinni byli starać się o dokładne spełnianie swoich obowiązków zakonnych . W Konstytucjach tych została podkreślona bardziej niż w poprzednich z 1925 r. pamięć o zmarłych braciach. Zostało nakazane, aby za zmarłego brata została odprawiona Msza św., zaś raz w roku Msza św. za wszystkich zmarłych braci.

Nowością w tej części Konstytucji był paragraf określający patronów Zgromadzenia. Bracia są poświęceni Najświętszemu Sercu Jezusowemu. Patronami Zgromadzenia są: Najświętsza Maryja Panna jako Niepokalanie Poczęta, św. Józef i św. Jan Bosko – patron życia czynnego. Nowicjat jako patrona miał św. Stanisława Kostkę . Najświętszą Maryję Pannę oraz św. Józefa jako szczególnych opiekunów Zgromadzenia wskazał już brat Założyciel Stanisław Kubiak . Został jeszcze dołączony św. Jan Bosko jako patron życia czynnego. Zdaniem ks. M. Banaszaka „wskazanie na św. Jana Bosko jako patrona wypływało nie tylko z osobistej czci kard. A. Hlonda do Założyciela salezjanów, ale ze zrozumienia, że Braciom Serca Jezusowego potrzeba takiego ujęcia chrześcijańskiej doskonałości, które podkreśla łączenie modlitwy z pracą i wewnętrzne doskonalenie się przez zewnętrzną działalność. W takim ujęciu życia zakonnego najlepszym wzorem był św. Jan Bosko” .

Czwarta część Konstytucji zatwierdzonych przez kard. A. Hlonda mówiąca o opuszczeniu Zgromadzenia i zwolnieniu z niego była wymownym dowodem przeredagowania starych Konstytucji z roku 1925. W tamtych Konstytucjach ta część zawierała 39 paragrafów podzielonych na dwa rozdziały: o przechodzeniu do innego zakonu i o wystąpieniu ze Zgromadzenia. Przy czym rozdział drugi podzielony był jeszcze na dwa artykuły: o wydaleniu profesów o ślubach czasowych oraz o wydaleniu profesów o ślubach wieczystych. Nowe Konstytucje ujęły tę sprawę tylko w 5 paragrafach ujmując całość zagadnienia bardzo ogólnie.

Całkowicie nową część Konstytucji zatwierdzonych w 1937 r. była piąta, zawierająca tzw. postanowienia przejściowe. Dotyczyły one wyboru przełożonego naczelnego oraz nominacji członków na poszczególne urzędy w Zgromadzeniu. Postanowienia te były wynikiem wizytacji kanonicznej kard. A. Hlonda, która wskazała, że wśród braci nie było osób kompetentnych do objęcia poszczególnych urzędów. W związku z tym Konstytucje postanawiały, że dopóki nie będzie możliwy regularny wybór przełożonego naczelnego oraz nie będzie można mianować na poszczególne urzędy braci posiadających wymagane warunki, przełożonego naczelnego mianuje ordynariusz domu generalnego. Przełożony naczelny natomiast będzie łączył w swojej osobie różne urzędy i także może mianować na nie braci, nie mających przepisanego wieku oraz lat profesji. W miarę rozwoju Zgromadzenia, skupione w osobie przełożonego naczelnego prawa i obowiązki miały przechodzić na odpowiednie osoby według postanowień Konstytucji.

Do tych Konstytucji dołączone jeszcze były dwa dodatki: obrzęd obłóczyn oraz profesji zakonnej. Tak ułożone Konstytucje zostały wydrukowane w Poznaniu w drukarni L. Kapela w 1937 r. W tym też roku dnia 2 IX zostały osobiście wręczone braciom w Puszczykowie przez kard. prymasa A. Hlonda, który przybył do domu generalnego Zgromadzenia w towarzystwie ks. A. Baraniaka, kuratora Zgromadzenia, ks. Ignacego Posadzego, przełożonego Towarzystwa Chrystusowego oraz ks. Bolesława Filipiaka, swojego kapelana.

§ 4. Posoborowa rewizja Konstytucji

Konstytucje nadane braciom w 1937 r. zostały w ostatnich latach poddane rewizji w duchu posoborowej odnowy. W okólniku z dnia 2 IX 1977 r. przełożony naczelny, br. Wł. Hołub wydał zarządzenie, aby bracia włączyli się w nurt odnowy Konstytucji. Pisał on, że Zgromadzenie odpowiadając na zlecenie Soboru Watykańskiego II pragnie przystąpić do przepracowania i odnowienia Konstytucji, by następnie przedstawić je na Kapitule Generalnej w celu rozpatrzenia projektu nowych Konstytucji. Wzywał on wszystkich braci do udziału w tej pracy nad Konstytucjami. Swoje uwagi wyróżnione na piśmie bracia mieli przesłać do domu generalnego do dnia 31 XII 1977 r. Sprawie odnowienia Konstytucji były poświęcone także obrady rady generalnej w dniu 8 I 1978 r., która zleciła opracowanie nowych Konstytucji br. br. Mieczysławowi Kędzierskiemu i Stanisławowi Tarkowskiemu pod przewodnictwem br. Władysława Hołuba oraz przy pomocy kompetentnych osób duchownych.

W rok później 19 VII 1979 r. bp Bronisław Dąbrowski, Sekretarz Episkopatu Polski wezwał do siebie przełożonego Zgromadzenia i w imieniu ks. prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego polecił przeprowadzić rewizję Konstytucji. Jego zdaniem na najbliższej Kapitule Generalnej powinna zostać podjęta uchwała o przygotowaniu w ciągu 2 lat projektu Konstytucji Zgromadzenia i o zwołaniu Kapituły Specjalnej do spraw odnowy Konstytucji. Wręczył on także tzw. „Pro memoriał”, w których były zawarte wskazówki przeprowadzenia rewizji Konstytucji oraz uwaga, że „Konstytucje te muszą być zatwierdzone przez prymasa Polski”. Ksiądz biskup polecił także, aby zwrócić się z prośbą o pomoc w opracowaniu nowych Konstytucji do o. Gabriela Bartoszewskiego, pracownika Wydziału Spraw Zakonnych w Sekretariacie Prymasa Polski, który służył pomocą w redagowaniu konstytucji innym zgromadzeniom.

W roku 1979 w dniach 16 i 17 sierpnia odbyła się 6 Kapituła Generalna Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego . Powzięła ona uchwałę odnośnie do przygotowania nowych Konstytucji oraz odbycia Kapituły Generalnej Specjalnej. Opracowanie projektu nowych Konstytucji zlecono Zarządowi, który miał zwrócić się o pomoc do o. Gabriela Bartoszewskiego. Termin zwołania Kapituły Generalnej Specjalnej wyznaczono na dzień 10 VIII 1981 r., podano także wykaz braci, którzy wezmą udział w Kapitule Specjalnej.

Rada Generalna obradująca w Puszczykowie 25 XI 1979 r. ustaliła skład komisji do opracowania nowych Konstytucji, do której weszli bracia: S. Tarkowski, M. Marciniak i A. Meller. Jej zadaniem było zbieranie postulatów i uwag od poszczególnych braci dotyczących zmian w Konstytucjach.

Dnia 10 I 1981 r. o. G. Bartoszewski powiadomił przełożonego naczelnego, iż przygotował projekt Konstytucji Zgromadzenia i przesłał go Zarządowi. Następnie br. Aleksander Nowak, przełożony naczelny wydał 20 I 1981 r. komunikat w sprawie nanoszenia poprawek i dokonywania zmian w projekcie Konstytucji przez wszystkich braci. Kapituła Specjalna została zwołana na 23-24 XI 1981 r., a nie na 10 VIII jak pierwotnie planowano. Przewodniczącym Kapituły został o. G. Bartoszewski mianowany przez abpa poznańskiego Jerzego Strobę. Po naniesieniu licznych poprawek projekt Konstytucji został przyjęty w tajnym głosowaniu przez Kapitułę Specjalną, oraz podjęto uchwałę, aby poprawione Konstytucje zostały jak najszybciej przedstawione do zatwierdzenia ordynariuszowi domu generalnego, i że będą one obowiązywały z chwilą ogłoszenia ich przez przełożonego generalnego. Podjęto także uchwałę, iż zachodzi potrzeba opracowania obok Konstytucji jeszcze Ustaw o charakterze regulaminów, które zawierałyby przepisy szczegółowe, uzupełniające i wyjaśniające Konstytucje oraz ceremoniału dla Zgromadzenia. Dlatego też Kapituła postanowiła zebrać się w tych sprawach na drugiej sesji.

Ostateczną redakcję odnowionych Konstytucji powierzono o. G. Bartoszewskiemu, który w dniu 9 I 1982 r. zawiadomił br. A. Nowaka, przełożonego generalnego, iż ukończył prace nad Konstytucjami. Przesłał jednocześnie pismo Sekretariatu Prymasa Polski do arcybiskupa poznańskiego pozwalające na zatwierdzenie opracowanych uchwał „tytułem eksperymentalnym na pewien okres czasu”.

Dnia 6 VI 1982 r. przełożony generalny Al. Nowak przedstawił poprawione Konstytucje arcybiskupowi poznańskiemu Jerzemu Strobie celem ich zatwierdzenia. Ksiądz arcybiskup dekretem z dnia 18 VI 1982 r., wydanym w Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa zatwierdził na okres 9 lat odnowione Konstytucje Zgromadzenia Braci Serca Jezusowego . Wręczył je osobiście bratu generałowi w Puszczykowie podczas złotego jubileuszu ślubów zakonnych br. M. Marciniaka i br. J. Jakubca. Konstytucje zaczęły obowiązywać z chwilą ich promulgacji przez przełożonego generalnego dokonanej na drugiej sesji Kapituły Generalnej Specjalnej, która odbyła się w Puszczykowie w dniach 27-28 XI 1982 r. . Na drugiej sesji Kapituły Specjalnej zostały zredagowane Ustawy Zgromadzenia o charakterze regulaminów uzupełniające i wyjaśniające Konstytucje. Ustawy stały się obowiązujące z dniem ogłoszenia ich przez br. Al. Nowaka, przełożonego generalnego - 6 I 1983 r.

Zgodnie z zaleceniem Soboru Watykańskiego II, a konkretnie z Dekretem „Perfectae caritatis” , nowe Konstytucje zostały oparte na Ewangelii, nauce Kościoła oraz ułożone w duchu Założyciela. Przez to ukazują wyraźniej drogę uświęcenia i apostolstwa braci. Chociaż Konstytucje te składają się tak jak poprzednie z 1937 r. z pięciu części, jednak treść ich, a zwłaszcza układ, jest całkowicie odmienny.

Część pierwsza, omawiająca naturę, cel i zadania Zgromadzenia posiada cztery rozdziały: brat Założyciel i jego dzieło, cel i zadania Zgromadzenia, duchowość Zgromadzenia oraz patronowie i święta Zgromadzenia. Nowością w tej części Konstytucji jest rozdział pierwszy - „Brat Założyciel i jego dzieło”. Po raz pierwszy w Konstytucjach ukazano br. Stanisława Kubiaka jako Założyciela Zgromadzenia, ukazując jednocześnie w paru słowach jego sylwetkę duchową jako człowieka modlitwy oraz jego miłości do Boga i bliźniego . W paragrafie trzecim jeszcze bardziej niż w poprzednich Konstytucjach ukazano naturę Zgromadzenia, które jest habitowe, na prawie diecezjalnym, o ślubach prostych, oddanym pracy apostolskiej. Od samego początku istnienia współpracuje z duchowieństwem w różnych instytucjach kościelnych. Członkowie jego mają prowadzić życie wspólne. Przechodząc następnie do omówienia celu Zgromadzenia, Konstytucje te bardziej rozszerzyły i inaczej sformułowały cel Zgromadzenia. Został on podzielony na dwie płaszczyzny: duchową i apostolską. Na płaszczyźnie duchowej celem szczegółowym Zgromadzenia jest kult Najświętszego Serca Jezusowego, zaś w zakresie apostolskim jest współpraca braci z duchowieństwem w różnych instytucjach dla dobra Kościoła. Ta współpraca przede wszystkim ma polegać na wypełnianiu przez braci obowiązku zakrystianów, organistów, oraz podejmowaniu innych zajęć wspomagających duszpasterzy. W ramach tej współpracy powinni podejmować się także katechizacji dzieci i młodzieży, kolportażu prasy katolickiej, pracy w domach biskupich, kuriach, seminariach duchownych, a także pracy na misjach . Tak więc cel szczegółowy Zgromadzenia został poszerzony o prowadzenie katechizacji, pracę na misjach oraz propagowanie czci Serca Jezusowego.

W jedną całość zostały zebrane paragrafy omawiające duchowość Zgromadzenia. W poprzednich redakcjach Konstytucji nie było osobnego rozdziału poświęconego duchowości Zgromadzenia. Obecne Konstytucje ukazują iż powinna ona być zakorzeniona w miłości Najświętszego Serca Jezusowego. Z miłością Serca Bożego powinna być połączona miłość ku Maryi Niepokalanie Poczętej, z której bracia powinni czerpać wzór bezgranicznego oddania się Bogu. Z tych dwóch centrów miłości: Serca Bożego i Niepokalanego Serca Maryi płynie wzór życia dla braci, które powinno być przepełnione miłością Boga i ludzi, pokorą, cichością, pracowitością oraz zapałem w służbie Bożej.

Rozdział czwarty omawiający patronów i święta Zgromadzenia zasadniczo nie odbiega od poprzednich Konstytucji. Po wyliczeniu patronów i świąt zostało podkreślone, iż święta patronalne i uroczystości w Zgromadzeniu powinny być podkreślane specjalnymi praktykami pobożnymi. To powinno zwrócić uwagę braci na patronów, którzy mają być dla nich wzorem do naśladowania.

Część druga Konstytucji zatytułowana „życie poświęcone Bogu” omawia kwestię konsekracji, w tym w sposób szczególny śluby zakonne: czystość, ubóstwo i posłuszeństwo. Zawiera także rozdziały normujące życie zakonne, a więc artykuły mówiące o braterskiej wspólnocie, o uczestniczeniu w Liturgii Kościoła, o modlitwie i duchu modlitwy oraz o duchu pokuty i praktykach zakonnych. W paragrafach mówiących o braterskiej wspólnocie bardzo wyraźnie zostało podkreślone wspólnotowe życie braci w poszczególnych domach. To wspólnotowe życie powinna cechować atmosfera rodzinności, prawdy i szczerości. Troską całej wspólnoty powinno być stworzenie odpowiednich warunków do rozwoju osobowości braci, do osiągnięcia coraz pełniejszej dojrzałości duchowej.

Nowym rozdziałem w tych Konstytucjach jest także rozdział o uczestnictwie braci w liturgii Kościoła. Konstytucje zaakcentowały, że z liturgii bracia mają czerpać uświęcającą moc dla siebie i dla tych, z którymi spotykają się. To uczestnictwo w liturgii Kościoła powinno realizować się przede wszystkim przez codzienne uczestnictwo we Mszy św., przez odmawianie Liturgicznej Modlitwy Dnia, zwłaszcza wspólnotowo oraz przez sakrament pokuty .

Z uczestnictwem w liturgii Kościoła łączy się ściśle modlitwa, której poświęcony jest w Konstytucjach następny rozdział. Zostały wyliczone podstawowe praktyki, w czasie których bracia powinni być skupieni razem na modlitwie. Do nich należą: codzienne półgodzinne rozmyślanie wspólnotowe lub indywidualne, czytanie duchowne oraz nawiedzenie Najświętszego Sakramentu.

Ostatni rozdział tej części Konstytucji poświęcony jest duchowi pokuty i praktykom pobożnym. W Konstytucjach podane są tylko ogólne postanowienia wynikające z powszechnego prawa kościelnego. Szczegóły zaś zostały określone w Ustawach.

Część trzecia Konstytucji omawiająca apostolstwo Zgromadzenia jest w zestawieniu z Konstytucjami poprzednimi częścią nową. W starych Konstytucjach z roku 1925 czy 1937 nie spotykamy wyraźnie ani jednego takiego stwierdzenia, obecnie Konstytucje nakreśliły apostolstwo w życiu braci, odnośnie do apostolatu Zgromadzenia, jak również ukazały formy tego apostolatu. W pierwszym paragrafie tej części zostało podkreślone, że Zgromadzenie Braci Serca Jezusowego od samego początku ma charakter apostolski, a obecnie całej jego życie zakonne powinno być przepełnione duchem apostolskim. Omawiając formy apostolstwa, na pierwszym miejscu została wyakcentowana modlitwa jako podstawowa forma wszelkiego apostolatu. Dalsze formy oddziaływania apostolskiego to dobry przykład, o którym bardzo przypominał braciom za swojego życia br. Stanisław Kubiak, następnie cierpienie, pokuta i ofiara. Zostało podkreślone, że wszelkie oddziaływanie apostolskie powinno być zgodne z pracą podejmowaną przez braci. Powinna zatem być to sumiennie wykonana praca, która we wspólnocie jest podstawowym środkiem utrzymania a zarazem i działalnością apostolską.

Czwarta część Konstytucji reguluje problem formacji w Zgromadzeniu. Podkreślona jest przede wszystkim konieczność formacji oraz ukazane jej zadania. Formacja w Zgromadzeniu powinna najpierw obejmować kształtowanie osobowości ludzkiej i chrześcijańskiej kandydata, a następnie doprowadzić go do dojrzałości zakonnej. Powinna ona obejmować także całego człowieka pod względem natury i łaski oraz uwzględnić każdą osobę indywidualnie. W Konstytucjach tych po raz pierwszy znalazły się artykuły mówiące o duszpasterstwie powołaniowym oraz o formacji ciągłej. Oczywiście, w części tej są także artykuły normujące formację zarówno w postulacie, nowicjacie, jak też w okresie trwania ślubów czasowych. Na końcu tej części zostały umieszczone także normy dotyczące zwolnienia lub opuszczenia Zgromadzenia.

Ostatnia część Konstytucji, piąta, omawia strukturę wewnętrzną Zgromadzenia oraz jego Zarząd. Według Konstytucji Zgromadzenie tworzy społeczność religijną, w której „bracia łączą się we wspólnotę dla naśladowania Chrystusa i aby budować Jego Królestwo na ziemi”. Zgromadzenie jako jedna wspólnota dzieli się na mniejsze wspólnoty czyli domy zakonne. W tym miejscu Konstytucje obecne wprowadziły zmianę jeśli chodzi o otwieranie nowych domów. Postanawiają one, że nowy dom może być otwarty tylko wtedy, gdy zamieszka w nim przynajmniej trzech braci. Poprzednie Konstytucje wymagały do otwarcia domu dwóch braci. Tak jak według poprzednich, także obecne postanawiają, iż domem zarządza przełożony domowy. Konstytucje obecne nie wprowadziły innych zmian w strukturze wewnętrznej Zgromadzenia. Zmieniły jedynie tytuł przełożonego naczelnego na przełożonego generalnego, który stoi na czele całego Zgromadzenia. Dalsze przepisy omawiają w szczegółach szczeble Zarządu Zgromadzenia, zwracając główną uwagę na Kapitułę Generalną, zarząd generalny oraz zarząd domowy. Konstytucje kończą się paragrafami wzywającymi do wierności w ich zachowaniu.

Przy opracowaniu odnowionych Konstytucji uczyniono rozdzielenie samych Konstytucji, zawierających podstawowe prawo Zgromadzenia, przepisy dotyczące życia, organizacji i działalności Zgromadzenia, od norm precyzujących ściśle ich wykonanie. Normy te zostały zawarte w Ustawach, które posiadają charakter regulaminów i są uzupełnieniem i wyjaśnieniem Konstytucji.

Ustawy składają się z 17 rozdziałów ułożonych według schematu Konstytucji. Rozpoczynają się one rozdziałem ukazującym charakter Zgromadzenia, następnie wyjaśniają nazwę Zgromadzenia, hasło Zgromadzenia, którym jest zawołanie: „Serce Jezusa, wspomożenie nasze” i sposób obchodzenia świąt patronalnych Zgromadzenia. Dalsze rozdziały Ustaw normują sprawy związane ze ślubami: czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, ukazując dalej normy życia zakonnego, wśród których poruszone są sprawy dotyczące braterskiej wspólnoty, życia modlitwy, pokuty i umartwienia oraz apostolstwa braci. Kilka rozdziałów poświęconych jest także formacji w Zgromadzeniu od momentu przyjęcia do Zgromadzenia, poprzez postulat, nowicjat i profesję. Ostatnie artykuły Ustaw odnoszą się do struktur Zgromadzenia, omawiając w szczegółach Kapitułę Generalną, urząd przełożonego generalnego i przełożonego domowego. Ustawy, podobnie jak i Konstytucje kończą się zachętą do ich zachowania.

Odnowione Konstytucje ukazujące jasno cel, zadania i duchowość Zgromadzenia, a także jego apostolstwo oraz Ustawy, które są uzupełnieniem Konstytucji przyczyniają się do wszechstronnego rozwoju Zgromadzenia, o czym pisał kard. Stefan Wyszyński przed przystąpieniem do przepracowania Konstytucji w duchu Soboru Watykańskiego II.